با این که تولیدات فرش دستباف خراسان جنوبی کم نشده اما صادرات این دست بافته های مرغوب و با برند شناخته شده جهانی به واسطه تحریم ها و رفع نشدن تعهدات ارزی در سبد خرید بازارهای جهانی قرار نمی گیرد و همین موضوع سبب شده تا دوسوم تولیدات روی دست بافندگان و تجار بماند.
به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی بیرجند به نقل از خبرگزاری فارس- خراسان جنوبی؛ هاجر فرخ نژاد، ۶ قرن است که هنرمندان خراسان جنوبی با هنر دیرینه فرش خو گرفته‌اند و بر تارو پود آن، گره عشق می‌زنند، هنری که سینه‌به‌سینه تا به امروز ادامه یافته است.
ارثی که نتیجه سرپنجه زنان و مردان هنرمندی است که با آن نقش‌هایی از ریزماهی گرفته تا لچک ترنج و خشتی بر تار وپود زده‌اند تا چشم مردمانی را از خارج مرزهای ایران به خود خیره کنند و آنان انگشت حیرت از این هنر ارزشمند به دهان گیرند.
زمانی که این هنر در اوج بود بیشتر روستاییان خراسان جنوبی در کنار کار کشاورزی و دامداری از این طریق هم امرار معاش می‌کردند و برخی هم تنها به همین شغل اشتغال داشتند اما چند سالی که رکود بر بازار فرش حاکم شده تعداد زیادی از روستاییان دیگر پشت دارهای قالی نمی‌نشینند زیرا درآمد چندانی از این راه نصیب آن‌ها نمی‌شود.
خاک خوردن دارهای قالی
اگر سری هم به روستاها بزنی می‌بینی که دارهای قالی که زمانی چندین شاگرد و استاد پشت می‌نشستند و گره بر تار و پود آن می‌زنند اکنون به گوشه از خانه و کوچه منتقل شده است و خاک می‌خورد.
شاید خراسان جنوبی تنها نقطه‌ای باشد که بیشتر بافندگان فرش آن از سراجبار و نداری بر تار و پود فرش‌ها گره می‌زنند تا بتوانند در سال‌هایی که آسمان هم نظر لطفی به آن‌ها ندارد لقمه بخور و نمیری از این راه به‌دست آورند.
آن طور که رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی می‌گوید: فرشی که بافندگان این استان می‌بافند بر تار و پود آن گره عشق نمی‌زنند تا از آن بتوان به‌عنوان یک اثر هنری و ماندگار نام برد بلکه این کار از سر اجبار است و برای به‌دست آوردن یک لقمه نان.
صدور ۹۵ درصد فرش دستباف در گذشته
اما چون در گذشته ۹۵ درصد دست بافته‌های هنرمندان خراسان جنوبی به‌واسطه مرغوبت بالای ان به خارج از کشور صادر می‌شده اکنون به‌واسطه موانع صادراتی حاکم بر این بازار چندان درآمد ارزی نصیب تجار و تولیدکنندگان فرش نمی‌شود چرا که تجار و صادرکننده از پس تعهدات ارزی نمی‌تواند برآیند.
زمانی صادرات فرش دستباف در ایران به ۲ میلیارد دلار می‌رسید که سهم عمده آن از آن خراسان جنوبی آن هم به‌واسطه مرغوبیت و برند‌های مود و درخش این خطه از ایران‌زمین بود اما اکنون به‌واسطه تحریم‌ها و تعهدات ارزی سهم ایران از صادرات نفیس‌ترین و گران‌ترین صنعت دست ۵۰ میلیون دلار است که به‌هیچ‌وجه رقم چندان قابل توجهی نیست.
۵۰ هزار بافنده
از سوی دیگر درست که خراسان جنوبی ۵۰ هزار بافنده دارد اما این آمار متعلق به سال‌های گذشته است آن‌هایی که هنوز این هنر را ادامه می‌دهند از سراجبار و نداری ست چرا که اغلب روستاییان و شهرنشینانی که به هنر قالی‌بافی مشغولند به‌واسطه نبود شغل پی این کار می‌روند اما اگر حتی کارگری هم کنند درآمد آن‌ها خیلی بالاتر از بافت فرش است.
همین رکود حاکم بر بازار صادرات فرش دستباف، گرانی مواد اولیه سبب شده تا دوسوم تولیدات خراسان جنوبی روی دست بافنده و تجار بماند این در حالی ست که تولید استان در مقایسه با گذشته چندان تفاوتی ندارد یعنی سال گذشته بافندگان خراسان جنوبی ۱۸۰ هزار متر‌مربع و در سه ماهه نخست امسال ۴۵ هزار متر‌مربع فرش دستباف در استان تولید کردند.
وضعیت نامناسب صادرات
آن طور که محمد حسن کامیابی مسک، رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی در گفت وگو با خبرنگار فارس از بیرجند اظهارداشت: صادرات فرش دستباف در ایران چندان وضعیت مناسبی ندارد و دلیل آن هم به‌واسطه تحریم‌ها و تعهدات ارزی است که باید تجار فرش بعد از مدت ۶ ماه در آمد حاصل از آن را به کشور برگرداند همین موضوع سبب شده تا اغلب صادرکنندگان چندانی اقبالی به صدور فرش از خود نشان ندهند.
به گفته وی حتی برخی از تجار و صادرکنندگان فرش در خراسان جنوبی مجبور می‌شوند فرش مرغوب تمام ابریشم این استان را با نام کاشان که قیمت پایین‌تر دارد صادر کنند تا بتوانند از پس تعهدات ارزی برآیند.
این کارشناس خبره فرش ادامه داد: زمانی درآمد کشور از صدور فرش دستباف ۲ میلیارد دلار بود اما اکنون به‌واسطه تحریم‌ها و تعهدات ارزی به ۵۰ میلیون دلار رسیده است که به‌هیچ‌وجه رقم قابل توجهی نیست.
کامیابی مسک تصریح کرد: تا زمانی که رفع تعهدات ارزی صورت نگیرد وضعیت صادرات فرش به همین منوال خواهد بود هرچند در قانون بودجه امسال مصوب شده تا رفع تعهدات ارزی از صنایع‌دستی برداشته شود و در جلساتی که در مرکز کشور گرفته شود فرش هم جزء صنایع‌دستی به‌حساب آمده است.
وی اضافه کرد: اما هنوز که ابلاغی در این زمینه به تجار و صادرکنندگان فرش ابلاغ نشده است.
تولید کم نشده
وی با اشاره به این که تولید فرش دستباف در خراسان جنوبی کم نشده است خاطرنشان کرد: در این استان به‌واسطه خشکسالی‌های مستمر از بین رفتن کشاورزی و دامداری در روستاها و… اغلب افراد از سر اجبار و نداری اشتغال به بافت فرش دارند چرا که بخشی از امرار معاش روستاییان و حتی شهرنشینان خراسان جنوبی از این راه تامین می‌شود.
به گفته رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی گرانی‌ها بر تهیه مواد اولیه موغوب نیز تاثیر گذاشته به طوری که اغلب بافندگان قادر به تامین مواد اولیه مرغوب نبوده و همین مرغوب نبود مواد اولیه سبب می‌شود تا تولیدات خیلی با‌کیفیتی هم نسبت به گذشته نداشته باشند.
کامیابی مسک با بیان این که عمده فرش تولیدی خراسان جنوبی صادراتی ست و کمتر در داخل خریدار دارد افزود: تعداد بافندگان فرش استان نیز همان ۵۰ هزار نفر است چرا که هنوز آمار‌گیری جدیدی انجام نشده تا به توان رقم تازه‌ای ارائه داد.
وی اضافه کرد: درست است که در برخی از نقاط به‌ویژه روستاها عده بسیار کار بافندگی فرش را کنار گذاشته‌اند و عده‌ای دیگر باز به این بازار به‌واسطه نبود شغل وارد شده‌اند و جبران آن‌هایی که این کار را کنار گذشته‌اند کرده‌اند.
بعلاوه همه بافندگان فرش خراسان جنوبی به‌صورت تمام‌وقت به این شغل اشتغال ندارد بلکه عده‌ای به‌صورت فصلی و برخی هم به‌صورت پاره وقت به این کار مشغولند.
تولید ۴۵ هزار متر‌مربع در ۳ ماه
این استاد خبره فرش دستباف و تجار فرش در ادامه اعلام کرد که سال گذشته ۱۸۰ هزار متر‌مربع و در سه ماه ابتدای امسال حدود ۴۵ هزار متر‌مربع فرش به ارزش ۱۶۰ میلیارد تومان در اندازه‌های مختلف و در طرح‌های ریزه ماهی، خشتی، ایلیاتی و ناین در خراسان جنوبی تولید شد.
به گفته کامیابی مسک به‌واسطه نبود بازار فرش خارجی دوسوم فرش‌های تولیدی خراسان جنوبی روی دست بافنده، تولیدکننده و تجار مانده است.
وی اضافه کرد: آن‌هایی که نیاز به پول دارند شاید در همین زمانی که بازار فرش رونقی ندارد مجبور به فروش آن به دلالان و تجار شوند و اما عده‌ای که تمکن مالی دارند می‌گذارند تا بازار فرش خوب شود و در آن زمان با قیمت مناسب آن را به فروش برسانند.
