تامین آب در خراسان جنوبی با توجه به خشکسالی متوالی و کم‌آبی یکی از نیازهای اساسی این استان است که در سفر رییس جمهوری به خراسان جنوبی نیز مطرح شد و تسریع در اجرای طرح انتقال آب به عنوان یکی از راهکارها مورد تاکید قرار گرفت.
به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی بیرجند به نقل از خبرگزاری ایرنا :طرح انتقال آب از خلیج فارس به خراسان جنوبی اواخر سال گذشته عملیاتی شد و طرح انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور نیز در دست بررسی و اقدام است که رییس جمهوری در سومین سفر استانی خود بر تسریع در اجرای طرح انتقال آب تاکید کرد و آن را ضروری خواند.
آیت الله سید ابراهیم رییسی که نوزدهم شهریور امسال بعد از استان‌های خوزستان و سیستان و بلوچستان سومین سفر استانی خود را به خراسان جنوبی اختصاص داد، بدو ورود به شهرستان طبس در جمع خبرنگاران گفت: مساله آب مشکل بسیاری از استان‌های کشور است و این موضوع را در دولت به‌صورت ویژه دنبال می‌کنیم.
رییس دولت سیزدهم در این ارتباط از راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدت گفت و افزود: اقدامات کوتاه‌مدت را می‌توان در استان دنبال کرد و اگر اعتباری لازم است تصمیم بگیریم اما راهکارهای بلندمدت از جمله انتقال آب از دریای عمان را می‌توان به صورت بلندمدت پیگیری کرد نه اینکه خیلی طولانی شود که مردم ناامید شوند و باید مشکل دسترسی مردم به منابع آبی با آنچه دولت دنبال می‌کند، برطرف شود.
این در شرایطی است که خشکسالی نزدیک ۲ دهه در استان خراسان جنوبی لنگر انداخته و در سال آبی گذشته کمبود شدید بارندگی‌ها و افزایش دمای هوا، شرایط سخت‌تری را برای این استان ایجاد کرده است.
براساس آمار دوره ۱۰ ساله تا آخر اسفند سال گذشته که مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی ارائه کرد، ۹۱ درصد مساحت خراسان جنوبی متاثر از خشکسالی است که از این مقدار ۹ درصد در وضعیت نرمال، ۲۰ درصد خشکسالی خفیف، ۳۵ درصد خشکسالی متوسط، ۲۵ درصد خشکسالی شدید و ۱۱ درصد خشکسالی بسیار شدید است.
کم‌آبی مهمترین مشکل و پیامد خشکسالی در این استان مرزی و کویری است به طوری که در حال حاضر به‌صورت میانگین به ۴۰۰ روستای خراسان جنوبی با جمعیت ۶۵ هزار نفر با تانکر آبرسانی می‌شود.
بنابر اعلام شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی از مجموع ۴۴ دشت و محدوده مطالعاتی، ۹ دشت ممنوعه بحرانی و ۲۲ دشت ممنوعه است و در دهه اخیر تعداد دشت‌های ممنوعه بحرانی استان به دلیل افت مستمر آبخوان‌ها از ۲ به ۹ دشت افزایش یافت.
سالانه ۹۰۵ میلیون متر مکعب از منابع آب زیرزمینی خراسان جنوبی برداشت می‌شود که به دلیل اضافه برداشت ۱۰۱ میلیون مترمکعبی، به‌صورت میانگین هر سال منابع آب زیرزمینی این استان ۲۶ سانتیمتر مربع افت دارد.
پدیده فرونشست زمین به عنوان خطر جدی و زلزله خاموش به دلیل اضافه برداشت آب از دشت‌ها از سال‌ها پیش گریبانگیر خراسان جنوبی شده و در دشت‌های این استان خشک و کویری به دلیل اضافه برداشت زیاد آب در حال پیشروی است.
با این وجود طی سالیان گذشته با محدود کردن چاه‌های کشاورزی و غیرمجاز و نیم‌نگاهی به اجرای طرح‌های آبیاری نوین و تغییر الگوی کشت، سیاست صرفه‌جویی در مصرف آب دنبال شده که این راهکارها عملا با وجود گستردگی مصرف آب، راه به جایی نمی‌برد و مشکل تنش آبی هر سال عمیق‌تر می‌شود، به طوری که در حال حاضر کسری تجمعی از منابع آب زیرزمینی خراسان جنوبی ۳.۷ میلیارد متر مکعب است.
سال ۱۳۹۸ سند سازگاری با کم‌آبی خراسان جنوبی در راستای مدیریت مصرف آب در بخش‌های مختلف به‌خصوص بخش کشاورزی در شورای عالی آب تصویب و توسط وزارت نیرو به استان ابلاغ شد که به دلیل شیوع کرونا و تشدید خشکسالی‌ها این طرح با یک سال تاخیر و از سال ۱۳۹۹ اجرایی شد و به گفته مسوولان اهداف طرح به‌طور کامل محقق نشده است.
از این رو به دلیل کم‌آبی شدید و پیامدهای آن، از یک دهه اخیر انتقال آب یکی از مطالبات اساسی استان‌های شرقی از دولت‌های مختلف بوده است و ابتدای دهه ۹۰ مطالعات انتقال آب از سد دوستی مشهد به خراسان جنوبی انجام شد که به دلیل تشدید خشکسالی و کم‌آبی این سد، مطالعات این طرح هم نتوانست مشکل استان را حل کند.
سال ۱۳۹۵ هم مسوولان، انتقال آب از دریای عمان به خراسان جنوبی را به عنوان گزینه جدید و قطعی تامین آب بلندمدت استان مطرح کردند و طی مدت چهار سال کار مطالعات این طرح توسط شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی به اتمام رسید و تخصیص سهمیه آبی خراسان جنوبی از این طرح سالانه ۶۰ میلیون متر مکعب مشخص شد که این طرح هم سال گذشته در مرحله مطالعات رها و منتفی شد.
طرح ملی انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان به ۶ استان واقع در فلات مرکزی و شرق کشور نیز از چند سال گذشته آغاز شد و پارسال انتقال آب خلیج فارس به استان‌های کرمان، هرمزگان و یزد به بهره‌برداری رسید که اجرای خط دوم این طرح با هدف تامین آب صنایع خراسان جنوبی و خراسان رضوی اواخر سال ۱۳۹۹ آغاز شد و تاریخ پایان آن سال ۱۴۰۴ پیش‌بینی شده است.
دستور رییس جمهوری برای تسریع در انتقال آب
کمبود آب از جمله موضوعاتی بود که در دیدار نمایندگان اقشار مردم، ایثارگران، نخبگان و علمای استان خراسان جنوبی با رییس جمهوری مطرح شد و نماینده سابق مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی در این نشست آن را درد پرغصه مردم خراسان جنوبی توصیف کرد.
نظر افضلی گفت: ما مجبوریم انتقال آب به استان را داشته باشیم و در این زمینه در دوره نمایندگی ما اقداماتی انجام شد و الان هم دنبال می‌شود که باید این مهم مورد توجه جدی قرار گیرد.
وی ادامه داد: هنوز در برخی مناطق خراسان جنوبی مردم ما در دیگ آب گرم می‌کنند و با کاسه خود را می‌شویند که این زشت است و باید مورد توجه واقع شود.
نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس دهم گفت: در سال‌های قبل و دوره نمایندگی ما ۵۰۰ میلیارد تومان برای طرح‌های آبرسانی در استان تصویب شد و هنوز تحقق پیدا نکرده است که امیدواریم پیگیری شود.
رییس جمهوری هم در این نشست تامین آب را از مسائل اساسی خراسان جنوبی عنوان کرد و گفت: این موضوع باید از طریق انتقال از دریای عمان به عنوان یک کار ضروری برای این استان دنبال شود و وزیر نیرو موضوع انتقال آب از دریای عمان به خراسان جنوبی را دنبال می‌کنند.
آیت الله رییسی افزود: در این زمینه تا میزانی کار شده و کارهای بسیار دیگری هم دارد که برنامه‌ریزی شده تا افق ۱۴۰۴ این طرح اجرایی شود اما باید زمان اجرا محدود تا زودتر به نتیجه برسد.
وی گفت: مساله استفاده از آب چاه‌های ژرف که تاکنون در سیستان و بلوچستان نتیجه داده و در این خصوص سه حلقه چاه حفر شده، در خراسان جنوبی هم می‌توان از آن به عنوان یکی از منابع آبی استفاده کرد.
رییس جمهوری اظهار داشت: مساله دیگر در خراسان جنوبی ستاد احیای قنوات است که باید این ستاد فعال شود و مسوولان دولتی هم از این ستاد حمایت مالی کنند.
وی افزود: زمانی که تولیت آستان مقدس رضوی را برعهده داشتم اقدامی در مورد احیای قنوات خراسان رضوی، خراسان جنوبی و خراسان شمالی انجام دادیم که نتیجه‌بخش اما کار ما کار محدودی بود.
آیت الله رییسی بیان کرد: این کار باید به‌صورت کشوری انجام شود و خراسان جنوبی می‌تواند یک مرکزیتی پیدا کند، فعال شدن ستاد احیای قنات برای این استان بسیار برکت دارد و خود مردم هم در این زمینه پای کار هستند.
استاندار خراسان جنوبی بتازگی با تشریح آخرین روند اجرای مصوبات سفر رییس جمهوری گفت: توجه به بحث آب به دلیل مسائل و مشکلاتی که در استان وجود دارد، از موضوعات مورد تاکید رییس جمهوری در سفر به خراسان جنوبی بود.
حمید ملانوری افزود: دستور رییس جمهوری بر راه‌اندازی ستاد احیا، بازسازی و مدیریت قنوات استان بود تا استانی که رتبه اول تعداد قنوات را در کشور دارد بتواند با بازسازی و مرمت قنوات از این ظرفیت بزرگ برای تامین آب استفاده کند.
وی گفت: موضوع انتقال آب نیز مطرح است که الان پروژه انتقال آب از خلیج فارس به خراسان جنوبی در حال انجام است و باید سرعت بیشتری بگیرد و هم اینکه بررسی شود در صورت امکان در قالب ادامه پروژه انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان، ما هم بتوانیم از این خط انتقال آب بهره‌مند شویم.
تصویب انتقال آب از دریای عمان در کمیسیون عمران مجلس
انتقال آب از خلیج فارس در حالی عملیاتی شده است که سخنگوی کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی یازدهم مهر امسال از تصویب کلیات انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان در این کمیسیون خبر داد.
عبدالجلال ایری گفت: یکی از مهمترین مشکلات در استان سیستان و بلوچستان بحران آب است که تامین آن نیز از رود هیرمند انجام می‌شود اما چند سال است با احداث سدی به نام بند کمالخان در کشور افغانستان، تامین آب شرب و مصرفی مردم استان سیستان و بلوچستان با مشکل مواجه شده است.
وی افزود: بر این اساس طرحی که پیش از این تدوین شده بود و به کمیسیون ارسال شد، دولت مکلف می‌شود مشکل آب استان را با انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان و شیرین کردن آن برطرف کند.
سخنگوی کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی بیان کرد: کلیات و جزئیات این طرح امروز با حضور مسوولان وزارت نیرو، کارشناسان و متخصصان بررسی و تصویب شد، البته قرار است براساس این طرح علاوه بر آبرسانی به استان سیستان و بلوچستان، آبرسانی از دریای عمان به شهرهای خراسان جنوبی، خراسان رضوی و برخی شهرهای شمالی نیز انجام شود.
پیشرفت ۳۰ درصدی مطالعات انتقال آب از خلیج فارس
براساس آخرین گزارش مدیرعامل شرکت تامین آب صنایع و معادن به عنوان مجری این طرح انتقال آب به خراسان جنوبی خط دوم لوله انتقال آب خلیج فارس به بیرجند و مشهد به طول هزار و ۵۵۰ کیلومتر و سرمایه‌گذاری ۴۷ هزارمیلیارد تومانی خواهد بود که بناست در افق پنج ساله یعنی تا ۱۴۰۴، معادل ۲۳۰ میلیون متر مکعب آب را با هدف تامین آب پایدار برای صنایع استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی اجرایی کند که از این مقدار ۶۰ میلیون متر مکعب سهم خراسان جنوبی است.
محمدحسن اسدی گفت: افق اجرایی طرح انتقال آب از خلیج فارس از سمت کرمان به خراسان جنوبی و خراسان رضوی تا سال ۱۴۰۴ برنامه‌ریزی شده و افق نهایی طرح برای تامین آب صنایع تا ۱۴۲۵ است.
وی بیان کرد: سهم خراسان جنوبی از محل اجرای این طرح ۶۰ میلیون متر مکعب بوده و مجموع آب انتقالی به استان‌های خراسان جنوبی و خراسان جنوبی رضوی ۲۳۰ میلیون متر مکعب در سال است.
مدیرعامل شرکت تامین آب صنایع و معادن افزود: ۴۷ هزار میلیارد تومان برآورد اولیه اجرای این طرح است که شرکت‌های بزرگ صنایع و معادن تابعه و وابسته به وزارت صمت سرمایه‌گذاری آن را برعهده گرفتند.
وی گفت: بررسی‌های لازم برای نهایی کردن تامین آب صنعت استان خراسان جنوبی تا افق ۱۴۲۵ انجام شده و با اطلاعاتی که استان در اختیار ما گذاشته، مسیر نهایی پروژه را طراحی خواهیم کرد البته هنوز مطالعات اجرای این طرح در مسیرهای داخل خراسان جنوبی آغاز نشده است اما برنامه‌ریزی کردیم تا سرعت کار به‌صورت موازی در همه استان‌ها افزایش یابد.
اسدی اظهار داشت: مطالعات اجرای خط دوم انتقال آب از خلیج فارس برای خراسان جنوبی و خراسان جنوبی رضوی اکنون پیشرفت ۳۰ درصدی دارد.
ششم خرداد سال جاری نیز مسیر و نحوه اجرای طرح انتقال آب از خلیج فارس به خراسان جنوبی در ستاد توسعه خاوران با حضور مدیرعامل شرکت تامین آب صنایع و معادن کشور به عنوان مجری طرح انتقال آب خلیج فارس بررسی شد تا به گفته استاندار با خرد جمعی در زمینه بهترین، سهل‌الوصول و ارزان‌ترین مسیر برای اجرای کار تصمیم‌گیری شود.
آب خلیج فارس در راه خراسان جنوبی
استاندار خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: درخصوص انتقال آب به استان تاکنون پروژه‌ای که برای استان تصویب شده، انتقال آب از خلیج فارس است و این طرح از مسیر استان کرمان و یزد به خراسان جنوبی و در ادامه مسیر به خراسان رضوی اجرایی می‌شود.
حمید ملانوری با اشاره به وضعیت کم‌آبی خراسان جنوبی گفت: طرح انتقال آب خلیج فارس به خراسان جنوبی، کار بزرگ و ارزشمندی است که از آن می‌توان به عنوان یک انقلاب در توسعه استان یاد کرد زیرا آب پیش نیاز همه طرح‌های توسعه‌ای است.
وی بیان کرد: با اجرای طرح انتقال آب از خلیج فارس به خراسان جنوبی که ۲۰ سال با خشکسالی مواجه است، یکی از مهمترین شاخص‌های توسعه استان عملیاتی می‌شود.
استاندار خراسان جنوبی گفت: با مصوبه دولت، خط دوم انتقال آب از خلیج فارس به استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی در سال گذشته آغاز شد و با اجرای این طرح آب مورد نیاز ما در بخش صنایع، معادن و کشاورزی صنعتی تامین خواهد شد.
وی اظهار داشت: مطالعات این پروژه در حال حاضر بیش از ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد، پیمانکار و شرکت مجری طرح فعال است و هر ماه گزارش اقدامات خود را برای استانداری ارسال می‌کند.
ملانوری اظهار امیدواری کرد: در زمان‌بندی مشخص، آب به خراسان جنوبی برسد و صنایع، معادن و بخش‌های تولیدی استان از آن بهره‌مند شوند.
وی افزود: در سفر اخیر رییس جمهوری به خراسان جنوبی، این تقاضا را برای حمایت دولت در راستای تسریع در انتقال آب به خراسان جنوبی داشتیم و آیت الله رییسی هم دستور دادند و تاکید داشتند که در استان خراسان جنوبی که کم‌آب است و خشکسالی هم تاثیر جدی بر حوزه آب و منابع آبی آن گذاشته، این پروژه تسریع شود.
استاندار خراسان جنوبی تاکید کرد: حتما بعد از دستور رییس جمهوری در طرح انتقال آب به خراسان جنوبی اقدامات جدی‌تری انجام خواهد شد.
وی درباره انتقال آب از دریای عمان به خراسان جنوبی که از چند سال گذشته به عنوان گزینه نهایی، مطالعات آن در حال انجام بوده است گفت: پروژه انتقال آب از دریای عمان برای استان سیستان و بلوچستان است اما تقاضای ما این است که از این پروژه هم بهره‌مند شویم و در این خصوص در سفر رییس جمهوری به عنوان مصوبه پیشنهادی، این درخواست را مطرح کردیم.
ملانوری افزود: منتظر دستور رییس جمهوری در این خصوص هستیم و اینکه در هیات دولت چه موضوعی در ارتباط با انتقال آب از دریای عمان برای خراسان جنوبی تصویب شود.
طرح انتقال آب نیازمند به‌روز رسانی است
اما نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی در نشست شورای اداری استان خراسان جنوبی که در پایان سفر استانی رییس جمهوری در محل استانداری برگزار شد گفت: انتقال آب از دریای عمان یا خلیج فارس به خراسان جنوبی می‌خواهد اتفاق بیفتد که باید متناسب با خواسته‌های مردم و قابلیت‌های استان تغییر، تدوین و مجدد به‌روز رسانی و اجرا شود.
مصطفی نخعی افزود: موضوع آب بزرگترین چالش حال حاضر و آینده استان است.
وی گفت: مسیر فعلی آب که از طریق خلیج فارس برای استان در نظر گرفته شده، بیشتر شبیه مزاح است و هیچ تناسبی با ظرفیت‌های استان و خواسته‌های مردم ندارد.
نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی از خراسان جنوبی به عنوان یکی از دورترین استان‌ها به پایتخت نام برد و گفت: زیرساخت‌های جاده‌ای، ریلی و حمل و نقل هوایی استان بسیار ضعیف هستند که امیدواریم دولت سیزدهم به این بخش نگاه ویژه‌ای داشته باشد.
۱۴۰۴؛ افق اجرای انتقال آب از خلیج فارس
حدود یک دهه است که موضوع کمبود آب و لزوم انتقال آب به خراسان جنوبی مطرح است و به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی افق اجرای انتقال آب از خلیج فارس به این استان ۱۴۰۴ است.
سعید سروری معتقد است مسیر انتقال آب از خلیج فارس به خراسان جنوبی نسبت به انتقال آب از دریای عمان کم هزینه‌تر است و زودتر اجرایی خواهد شد، طول مسیر هم کوتاه‌تر است.
وی افزود: مطالعات اجرایی آنتنی‌های فرعی انتقال آب از خلیج فارس در خراسان جنوبی هنوز انجام نشده و مجری اجرای این طرح وزارت صنعت، معدن و تجارت و شرکت‌های سرمایه‌گذاری زیرمجموعه این وزارتخانه است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: در حال حاضر انتقال آب از خلیج فارس برای استان به عنوان گزینه قطعی در دست اجراست و البته باید سرعت داده شود.
وی اظهار داشت: از سال ۱۳۹۰ قرار بود براساس مصوبه وقت وزارت نیرو انتقال آب به خراسان جنوبی از سد دوستی خراسان رضوی انجام شود، در فاز مطالعاتی پروژه بودیم که با توجه به خشکسالی و کم‌آبی، این سد ظرفیت انتقال آب به خراسان جنوبی را نداشت و این طرح منتفی شد.
سروری افزود: از سال ۱۳۹۵ هم تامین آب خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی از دریای عمان به صورت جدی و قطعی مطرح شد و در دستور کار قرار گرفت و متولی مطالعات این طرح شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی شد که کار مطالعات به اتمام رسید و تخصیص سهمیه آبی این سه استان هم مشخص شد.
وی گفت: سهم خراسان جنوبی از این طرح ۶۰ میلیون متر مکعب آب شیرین و صرفا این آب برای صنعت بود اما انتهای سال ۱۳۹۹ جلسه‌ای در هیات دولت برگزار و این طرح هم منتفی شد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: مسوولان وقت در این جلسه به این نتیجه رسیدند که انتقال آب به خراسان رضوی و خراسان جنوبی از ادامه طرح انتقال آب از خلیج فارس به استان‌های یزد و کرمان، انجام شود چرا که این طرح با هزینه کمتر و کار انتقال هم سریعتر انجام خواهد شد.
وی افزود: براساس آخرین مصوبه دولت قرار است انتقال آب به استان سیستان و بلوچستان از دریای عمان انجام شود و استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی نیز از طرح انتقال آب از خلیج فارس که مسیر یزد و کرمان را طی کرده، فقط برای صنایع از آب بهره‌مند می‌شوند.
سروری عنوان کرد: سهمیه خراسان جنوبی از این طرح همان ۶۰ میلیون متر مکعب، سهیمه قبلی از دریای عمان است، البته این سهمیه به اخذ تاییدیه زیست محیطی نیاز دارد که آیا از خلیج فارس، این ظرفیت برای انتقال آب به استان وجود دارد و هنوز وزارت نیرو موفق به اخذ تاییدیه زیست محیطی نشده است.
وی گفت: آب از شهرستان طبس وارد خراسان جنوبی می‌شود و به شمال استان خواهد رسید، البته تمام شهرستان با انتقال شاخه‌های فرعی از این آب بهره‌مند خواهند شد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با بیان اینکه در حال حاضر مصرف آب صنایع استان سالانه ۲۰ میلیون متر مکعب است افزود: طرح انتقال آب به خراسان جنوبی از نظر حجمی نیازهای استان را پوشش خواهد داد، البته امکان تامین آب شرب هم از این خط وجود دارد.
با توجه به تداوم خشکسالی و کاهش منابع آبی، طرح انتقال آب یکی از راه‌های نجات این استان مرزی از مخاطرات کم‌آبی است که تاکنون نیز بر بسیاری از بخش‌های اقتصادی و اجتماعی تاثیر نامطلوب گذاشته است.
توجه ویژه رییس جمهوری به تامین آب که مشکل اساسی خیلی از استان‌های کشور است و در سومین سفر استانی آیت الله رییسی نیز مورد تاکید قرار گرفت، امیدها را برای رسیدن آب به زمین تشنه خراسان جنوبی به‌ویژه تامین آب مورد نیاز صنایع، معادن و کشاورزی صنعتی تازه کرده است.
کارشناسان و فعالان اقتصادی در خراسان جنوبی بر این باورند با توجه به در حال توسعه بودن این استان در صورتی که آب به خراسان جنوبی منتقل شود و در اختیار بخش صنعت و کشاورزی قرار گیرد، بسیاری از منابع آب زیرزمینی برای مصارف آشامیدنی آزاد می‌شود و البته بهینه‌سازی مصرف آب در همه بخش‌ها ضروری است.
